Nấm bào ngư (Pleurotus sp.) là loại thực phẩm thơm ngon, bổ dưỡng, chứa hàm lượng protein, vitamin và khoáng chất cao. Đây là loại nấm dễ trồng, thích hợp cho nhiều vùng khí hậu tại Việt Nam và đang được nhiều hộ nông dân, hợp tác xã quan tâm nhờ chi phí đầu tư thấp và khả năng tận dụng phụ phẩm nông nghiệp như mùn cưa, rơm rạ, cùi bắp, bã mía…
1. Nguyên liệu và cách chuẩn bị
Nguyên liệu chủ yếu để làm giá thể trồng nấm là các loại phụ phẩm nông nghiệp giàu cellulose như: rơm rạ, mùn cưa từ gỗ mềm (gỗ cao su, so đũa, xoài…), thân và cùi bắp.
Quy trình gồm các bước:
-
Nguyên liệu cần được ủ hoai, trộn đều với dinh dưỡng.
-
Sau đó đóng thành bịch, hấp khử trùng (hoặc tiệt trùng).
-
Cấy meo giống vào trong bịch.
Sau khoảng 20 – 25 ngày, tơ nấm phát triển đầy bịch là có thể chuyển ra nhà trồng để chăm sóc và thu hoạch.
2. Làm nhà trồng nấm
Nhà trồng có thể được dựng bằng khung tre, phủ lưới, lá hoặc nylon. Bao quanh nên sử dụng lưới cước hoặc nylon để duy trì độ ẩm và ngăn côn trùng.
Yêu cầu cơ bản:
-
Nơi trồng cần sạch sẽ, cao ráo, thông thoáng và thoát nước tốt.
-
Có thể treo các bịch phôi trên khung hoặc đặt trên giá/kệ. Khoảng cách giữa các dãy là 20–30cm; giữa các bịch là 20–25cm.
Trước khi đưa bịch vào, nên khử trùng nền nhà bằng vôi bột (rải 100g/m²).
3. Chăm sóc bịch phôi
Chọn những bịch có tơ nấm phủ đều trắng đẹp, không bị mốc hay lẫn tạp chất.
Trước khi tưới nước, cần:
-
Gỡ nút bông hoặc rạch 3–4 đường (dài khoảng 3–4cm) quanh bịch, để đó 1 ngày rồi mới tưới nước.
Tưới nước:
-
Dùng bình phun sương nhẹ, không tưới trực tiếp lên tai nấm hoặc mặt bịch.
-
Số lần tưới: 2 lần/ngày, có thể tăng lên 3–4 lần vào ngày nắng nóng hoặc khô hanh.
-
Nước sử dụng cần sạch, không nhiễm mặn, phèn hay hóa chất.
Điều kiện môi trường:
-
Độ ẩm không khí khoảng 85–90%.
-
Nhiệt độ phù hợp: 25–32°C (lý tưởng là 27–28°C).
-
Ánh sáng khuếch tán nhẹ, vừa đủ như ánh sáng đọc sách là đạt.
4. Thu hoạch
Sau khi rạch miệng bịch khoảng 7–10 ngày, nấm sẽ bắt đầu mọc.
-
Nên thu hoạch đều đặn 2–3 lần mỗi ngày.
-
Khi hái, cần lấy hết cả cụm, tránh để sót chân nấm sẽ dễ làm hư bịch.
-
Sau mỗi đợt, dừng tưới 1–2 ngày, có thể dồn bịch và rạch thêm để kích thích đợt mới.
Nên thu hoạch khi:
-
Mũ nấm vừa nở (chuyển từ hình phễu sang dạng lá lục bình), mép nấm hơi cong xuống.
-
Tránh để nấm nở to quá sẽ ảnh hưởng chất lượng và giảm năng suất.
Một bịch có thể cho năng suất từ 250–400g nấm tươi, thu trong nhiều đợt kéo dài từ 2–8 tháng tùy theo giống và điều kiện chăm sóc.
5. Bảo quản
Nấm tươi:
-
Đóng trong túi nylon buộc hờ, có khoảng không khí để tránh dập.
-
Bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh (5–8°C), giữ được 5–7 ngày.
Nấm khô:
-
Phơi nơi thoáng gió hoặc sấy ở nhiệt độ 50°C.
-
Tỷ lệ sau khi sấy: 1kg nấm khô từ 10kg nấm tươi.
-
Nấm khô có mùi thơm nhưng sẽ không giòn và ngọt như nấm tươi.
6. Bệnh hại thường gặp
-
Mốc xanh (Trichoderma): Làm hỏng bịch, tơ nấm không phát triển, do hấp không kỹ hoặc nhiễm khuẩn từ môi trường.
-
Ruồi nấm, dòi: Gây thối nấm, đục tai nấm. Cần sử dụng lưới chắn côn trùng và giữ vệ sinh nhà nấm.
-
Môi trường bất ổn: Nhiệt độ thay đổi lớn, nước bẩn hoặc dùng vòi tưới mạnh làm dập tai nấm dễ gây thối, nhiễm bệnh.
Kết luận:
Trồng nấm bào ngư là mô hình dễ tiếp cận, ít rủi ro, thích hợp cả hộ gia đình và sản xuất quy mô lớn. Chỉ cần tuân thủ đúng kỹ thuật và điều kiện môi trường, bạn hoàn toàn có thể thu được hiệu quả cao, góp phần nâng cao thu nhập và phát triển nông nghiệp bền vững.
